خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) – وحید زندی‌فخر

“الگوی ایرانی – اسلامی تربیت سگ در ایران تدوین می‌شود.” این مهم‌ترین عبارتی بود که سعید اسماعیل‌پور، نماینده فدراسیون جهانی سگ در ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری ایانا مطرح کرد. تا آنجا که بررسی‌ها نشان می‌دهد، در ایران دستورالعمل ویژه و حمایت‌کننده‌ای از سگ‌ها وجود ندارد و اغلب هر دفاعی که از این حیوانات دوست‌داشتنی می‌شود، خارج از حیطه قانونی قرار می‌گیرد. به هر ترتیب اسماعیل‌پور، رفتارهای ناشایست نسبت به سگ‌ها را مختص یک شهر یا کشور نمی‌داند و می‌گوید که در چین نیز جشنواره‌ای به‌صورت سالانه برگزار می‌شود که به مناسبت آن، سگ‌ها را سلاخی کرده و از گوشت آنها مصرف می‌کنند. صحبت با این نماینده فدراسیون جهانی، قطعاً دیدگاه و نگرش بیشتر مخاطبان درباره موجودی به نام سگ را تغییر خواهد داد. با هم پای صحبت این کارشناس و تربیت‌کننده سگ کار می‌نشینیم.

به‌نظر شما نگهداری سگ در خانه و تربیت آنها چه تفاوتی با پرورش این حیوان برای بهره‌برداری و کار کردن دارد؟

بگذارید از همین ابتدای کار، تکلیف را مشخص کنم. غربی‌ها که در خانه‌های‌شان سگ نگهداری می‌کنند و به آنها غذا و جای خواب هدیه می‌دهند، نادرست‌ترین رفتار را نسبت به این حیوان دارند؛ زیرا اولاً سگ به هیچ عنوان کالای تزئینی نیست و دوماً چنین رفتاری، طبیعت حیوان را ضایع و قدرت بویایی آن را تضعیف می‌کند. زیرا این سگ‌ها برای زنده ماندن تلاش نمی‌کنند و از کاری بودن، به یک موجود بلااستفاده تبدیل می‌شوند که تنها حس خودخواهی صاحبان‌شان را ارضا می‌کنند. آنها فقط به این دلیل در خانه می‌مانند چون به صاحب خود علاقه‌مندند؛ وگرنه طبیعت سگ به‌گونه‌ای است که دوست دارد بیرون از محیط چهاردیواری، جست و خیز و شیطنت کند، اما موضوع پرورش سگ برای کار، به کلی با آنچه که بیشتر غربی‌ها به‌عنوان تزئینی به آن می‌نگرند، متفاوت است. زیرا در این روش، حیوان تنها در قبال کاری که از او طلب می‌کنیم، غذا می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که کاری بودن سگ، ارتباطی با جثه آن ندارد. به‌عنوان مثال، نوعی نژاد در مکزیک وجود دارد که وزن آن به کمتر از دو کیلوگرم می‌رسد، اما به واسطه قدرت و توانایی خاص حس بویایی، می‌توان از آن در یافتن مواد مخدر استفاده کرد.

وضعیت پرورش سگ در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اسناد تاریخی وجود دارد که نشان می‌دهد سگ از ایران به دیگر نقاط دنیا منتقل شده؛ همانطور که مثلاً خاستگاه گربه، کشور مصر است. این موضوع مورد تایید مراجع علمی جهانی است، اما تا به حال در ایران مرکزی تخصصی جهت اصلاح نژاد، تربیت و به‌طور کلی کار علمی برای این حیوان انجام نگرفته و به‌دلیل نبود استانداردهای معتبر، معمولاً پرورش‌ها به صورت سنتی و غیرعلمی انجام گرفته است. البته در چند سال اخیر با پیوستن به فدراسیون و همچنین کمک مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، آرام آرام بحث صنعتی شدن پرورش سگ به شکل یک حرفه در محافل علمی مطرح و از آن به‌عنوان شغلی یاد شد که می‌تواند در کنار اشتغال‌زایی، ارزآوری نیز داشته باشد. به همین دلیل باید الگویی ایرانی – اسلامی در این عرصه تعریف شود که اتفاقاً پیش‌نویس آن نیز آماده شده است. با الگوی گفته شده، می‌توان مدلی را به جهان معرفی کرد که مختص ایران و مطابق با اصول و عقاید مذهبی ایرانی‌ها باشد.

بدون شک در ذهن بسیاری از مردم ایران، تصور مطلوبی از سگ نیست. چطور می‌توان این مدل ذهنی اشتباه را تغییر داد؟

یکی از معروف‌ترین سگ‌های کاری، سگ همراه اصحاب کهف بود که از آن در قرآن به نیکی یاد شده است؛ بنابراین با توجه به سابقه حضور حیوان در کشور و پیشینه‌ای که در کتب اسلامی وجود دارد، می‌توان الگوی مورد نظر را تعریف و به دنیا معرفی کرد. این الگو می‌تواند راهی برای مقابله با نگهداری غیرعادی و غیرمعقول سگ در خانه‌ها مشابه غربی‌ها باشد؛ مسئله‌ای که حتی کارشناسان اروپایی حامی حیوانات نیز به آن اذعان دارند و محبوس کردن آن در خانه را سرزنش می‌کنند. به هر حال، ما تا امروز شرایط مطلوبی برای آگاهی بخشی در مورد سگ برای جامعه نداشته‌ایم و همزمان، رسانه‌ها نیز در اطلاع‌رسانی، آن‌طور که باید و شاید همت نکرده‌اند. اما بی‌شک، مدل ایرانی – اسلامی پرورش، راهی برای افزایش علاقه مردم به این حیوان خواهد بود و مطمئنا افراد بیشتری برای ایجاد پانسیون‌های مربوطه در بیرون از شهر تقاضا می‌دهند؛ سگ‌هایی که پتانسیل یاری رساندن به مردم را در شرایط بحرانی مانند سیل و زلزله برای زنده‌یابی، ردیابی و جسدیابی دارند و حتی می‌توانند برای یافتن موادمخدر به مأموران انتظامی کمک کنند.

در این مدل تکلیف موضوع آنچه نجاست سگ از نظر شرعی گفته می شود، چه خواهد شد؟

به استناد استفتائاتی که از مراجع تقلید انجام شد، فعالیت در زمینه سگ‌های کاری، مانند گله، شکاری و… مشکل شرعی ندارد. ضمن اینکه مشکلی از نظر قانونی هم نمی‌توان برای آن متصور بود و اکنون متقاضیان می‌توانند با اخذ مجوز از وزارت جهاد کشاورزی به پرورش قانونی سگ کار، ورود پیدا کنند، اما یک مشکل عامی و عرفی در جامعه وجود دارد که به‌نظر می‌رسد حل شدن آن به تلاش رسانه‌ها وابسته است؛ زیرا مردم باید با مزایای این حیوان آشنا شوند. هنوز جامعه در این ارتباط، تفکر عمیقی نداشته و به ماهیت آن آگاه نیست و تداخل بین نجاست و کراهت، در اذهان عمومی مانع از دریافت حقیقت می‌شود. به‌عنوان مثال، خون نیز ماده‌ای نجس به‌شمار می‌رود، اما این دلیل نمی‌شود که در کشور بانک خون نداشته باشیم. همچنین افراد بسیاری در رشته علوم پزشکی یا علوم آزمایشگاهی تحصیل می‌کنند تا از طریق کالبدشکافی و ترشحات انسانی که اتفاقا برچسب “نجاست” را به یدک می‌کشند، پی به نوع بیماری برده و در نهایت جان انسان‌ها را نجات می‌دهند. باید گفت که شرع برای تمام اینها دستورالعمل دارد. بنابراین با چنین دیدگاهی، می‌شود بهره‌برداری بهتری از سگ کار داشت. در حال حاضر سگ‌هایی تربیت می‌شوند که سرطان‌یابی می‌کنند و جان مردم را نجات می‌دهند. آشنا کردن عموم جامعه با فواید سگ کار، خود به خود موتور متحرکی خواهد شد که علاقه‌مندان را به پرورش آن جلب خواهد کرد.

به‌نظر شما با سگ‌های پرسه‌زن چه باید کرد؟

در کشورهایی مانند ایران که دانش علمی زیادی درباره سگ وجود ندارد، سگ‌های پرسه‌زن کم‌کم به معضلی اساسی تبدیل می‌شود که در صورت کنترل نشدن، مشکل ایجاد خواهد کرد. در کشورهای پیشرفته، سگ‌های پرسه‌زن را در محوطه‌های خاص نگهداری کرده و بعد از عقیم‌سازی، دوباره به محیط برمی‌گردانند؛ زیرا آنها در کنترل بعضی از حیوانات موذی، مثل موش، مؤثر هستند. در این کشورها گواهی تولید به صاحبان ارائه و شجره‌نامه صادر می‌شود. در این طرح، سگی که دارای سوءرفتار باشد، اجازه تولید مثل نخواهد داشت. وقتی جمعیت به این طریق کنترل شود، اصلاح به مرور زمان اتفاق می‌افتد. سازمان دامپزشکی کشور نیز باید قانونی را به تصویب برساند که طی آن سگ بدون گواهی، عقیم شود. نکته‌ای که باید در این قسمت به آن اشاره کرد، تلفیق نژادی بین سگ‌هایی است که معمولاً بدون آگاهی در ایران اتفاق می‌افتد و توله‌های آنها یا بسیار ترسو می‌شوند و یا آنقدر بی‌رحم که حتی به صاحبان خود نیز رحم نمی‌کنند. وضعیت امروز ما مانند کسانی است که درون قایقی سوراخ نشسته‌اند و به جای بستن سوراخ، مرتب آب قایق را خالی می‌کنند! اکنون با توجه به رشد نگهداری از سگ در خانه و آپارتمان‌های ایرانی، این موضوع کمی نگران‌کننده به نظر می‌رسد. بنابراین خالص‌سازی نژادی بسیار مهم است و به همین دلیل، پرورش و تربیت آن نیز باید با تعداد قلاده‌های کم که استاندارد آن ۲۰ قلاده است، صورت گیرد.

چه بهره‌ای می‌توان از سگ‌های کار گرفت؟

بیشتر حیوانات مانند اسب، فیل، شتر، گاو و… از ابتدای خلقت در اجرای کارها با انسان همکاری داشته‌اند، اما به مرور زمان و با پیشرفت تکنولوژی، کم‌کم از زندگی شغلی انسان‌ها حذف شدند. به‌عنوان مثال، اکنون به جای گاو از تراکتور و به جای اسب از ماشین استفاده می‌شود، اما سگ که از گذشته به شکل سنتی در نگهبانی، شکار و… از آن بهره می‌بردند، نه تنها جایگزینی برای آن پیدا نشده، بلکه بهترین دستیار در زمان شکار و هشیارترین موجود در حفاظت و نگهبانی است. برخی به اشتباه عقیده دارند که سگ‌های شکاری، محیط زیست را آلوده می‌کنند، اما اتفاقا تنها بودن شکارچی، ممکن است باعث آلودگی شود. زیرا در این حالت احتمال اینکه چند شکار را گم کند، زیاد است؛ ولی وجود سگ، تمام طعمه‌ها را جمع‌آوری خواهد کرد. بنابراین سگ، حیوانی است که دوست محیط زیست و فراتکنولوژی محسوب می‌شود. اکنون در دنیا از مراحل ابتدایی آموزش و تربیت سگ مانند یافتن مواد مخدر، زنده‌یابی و… گذر کرده و از این حیوانات برای پیدا کردن منشاء آتش‌سوزی استفاده می‌شود؛ چیزی که کار کارشناس بیمه را سهل کرده و تعیین خسارت را آسان می‌کند. اما متأسفانه سال گذشته در اطراف الموت قزوین، با بروز سیل، شاهد مفقود شدن دو تن از همکاران جهادکشاورزی بودیم که چون سگ ردیاب در دسترس نبود، این دو نفر ناپدید شدند. گذشته از کارهایی که سگ کار می‌تواند بر عهده بگیرد، ایجاد و رشد صنایع جانبی مانند کارخانه‌های تولید خوراک، ابزارهای تربیت سگ یا ماشین‌آلات حمل و نقل نیز، مقوله‌ای است که به افزایش اشتغال و کاهش بیکاری کمک می‌کنند. جالب است بدانید که در فرانسه، آلمان و آمریکا حجم کارخانه‌های تولید خوراک سگ، از کل حجم کارخانه‌های خودروسازی ایران بزرگ‌تر است.